ZINEBI – Bilboko Dokumentalen eta Film Laburren Nazioarteko Jaialdiak –Bilboko Udalak antolatuta– Frederick Wisemani (Boston, Massachusetts, AEB, 1930) emango dio bere 65. edizioko Ohorezko Mikeldi Saria, dokumental zinematografikotzat hartzen duguna definitzen egindako ekarpen erabakigarriagatik, bereziki, behaketa-dokumentalaren esparruan.

Ia 94 urterekin, bere filmografia itzelak (50 film luze inguru, film laburrak eta hainbat kapitulu PBS Independent Lensen dokumental sail ospetsuarentzat) zinemagile mitiko baten aura eman dio justiziaz, film dokumental berri bakoitzean Titicut Follies (1967) seminarioan frogatu zuenaren intuizio bera erakusten jarraitzeko gai dena. Titulu honek Massachussets-eko espetxe psikiatriko bateko presoen bizitzaren erretratua erakusten du, gaur egun oraindik ere Wisemanen kamera “ikusezinak” jasotzen duen errealitateak hunkitzen duen audientziaren aurrean garatzen dena. Lehen film luze hura – eta haren atzetik Law and Order, (1969), Juvenile Court, (1973), Meat, (1976) edo Near Death, (1989), besteak beste –, gutxik bezala, zinema zuzenaren helburu utopikoa hedatzeko balio izan zuen, hau da, filmen irudiak eta soinuak film horietako ikusle batek une berean filmazioaren lekuan balego ikus eta entzun zitzakeen horretara bihurtzeko.

Wiseman, ordea, bere aurreko eta belaunaldiko kideengandik aldenduko zen (D. A. Pennebaker-engandik Richard Leacock britainiarrarengana, Maysles anaiengandik pasatuz), bere film guztiak edozein erabaki zinematografikok dakarren subjektibotasunaz tindatuta daudela defendatzean. Zinemagile gisa zuen aldakortasuna ere agerian geratu zen, eta ikuspegi berritzaile batetik, bideoaren erabileraren sarrerarekin, XXI. mendeko film dokumental askotan, sarritan errituen, prozesuen, gizarteko ohituren edo Estatu Batuetako erakundeen eguneroko funtzionamenduaren deskribapen zehatzari aplikatuak: State Legislature (2007), At Berkeley (2013), National Gallery (2014), Ex Libris (2017) edo Monrovia, Indiana (2018).

NAZIOARTEAN AINTZATETSITAKO KARRERA

Ibilbide zinematografiko horren aurrean, azpimarratu behar da zinemagileak jasotako sariak oso ugariak izan direla: 2016an ohorezko Oscar saria jaso zuen bere ibilbide osoagatik. Hori ere ibilbidea Cannesen, Venezian, Turinen edo Jihlavan ere aintzatetsi da, eta duela urte batzuk IDAren (International Documentary Association), Argazkilaritza Zuzendarien Amerikako Elkartearen (American Society of Cinematographers) eta Los Angeles-ko eta New York-eko Zinema Kritikarien Elkartearen Ohorezko Sariak jaso zituen.

XX. mendearen azken herenetik gaur egunera arte Estatu Batuetako gizartearen freskotasun zinematografiko handi gisa eratzen den lan baten ondare artistikoaren handitasunagatik (oraindik oso berria da bere City Hall (2020), Estatuan estreinatua ZINEBI 62an, eta urteko film onena Cahiers du Cinéma aldizkari frantsesak aukeratua), Bilboko Dokumentalen eta Film Laburren Nazioarteko Jaialdiak zor bat kitatzen du bizidun dokumentalista garrantzitsuenarekin, 2023ko Ohorezko Mikeldia emanez.

BERE AZKEN DOKUMENTALAREN ESTREINALDIA

Wisemanek Ohorezko Mikeldi saria jasoko du Arriaga Antzokian azaroaren 10ean, ZINEBIren inaugurazio ekitaldian, eta Estatuan estreinatuko du bere ekoizpen berriena ZINEBIren edizio honetan, Beautiful Docs. Munduko film luze dokumentalen panorama sailaren barruan: Menus Plaisirs – Les Troisgros (2023), mundu mailako estreinaldia Venezian izan zen duela hilabete bat.

Oraingoan, Wiseman ikusezin bihurtzen da, hiru jatetxeren jabe den Frantziako goi sukaldaritzan ospe handiena duen dinastía baten eguneroko bizitzan ikusleak gidatzeko. Horien artean, Troisgros, duela 93 urte sortua eta duela 55 urtetik hiru Michelin izar dituena.

Bilbon, Golem Alhondiga zinemetan proiektatuko da azaroaren 11n eta 16an.